«Τρία κράτη, δύο λίμνες, ένα μέλλον».
Το Εθνικό Πάρκο Πρεσπών μαζί με τα Εθνικά Πάρκα και τις προστατευόμενες περιοχές των γειτονικών χωρών που βρίσκονται γύρω από τη λίμνη Μεγάλη Πρέσπα (Εθνικό Πάρκο Πρεσπών στην Αλβανία, τα Εθνικά Πάρκα Galicica και Pelister της Β. Μακεδονίας) αποτελούν το διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών, την πρώτη διασυνοριακή προστατευόμενη περιοχή στα Βαλκάνια. Ιδρύθηκε το Φεβρουάριο του 2000 με κοινή Διακήρυξη των Πρωθυπουργών της Ελλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ μετά από πρόταση της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ) και του WWF Eλλάς με στόχο τη συνολική και αποτελεσματική προστασία των κοινών φυσικών και πολιτιστικών αξιών της περιοχής με τη συμμετοχή των κατοίκων της. Η συμμετοχή της Ε.Ε. στη συμφωνία των Πρεσπών, ως τέταρτου συμβαλλομένου μέρους επιβεβαιώνει ακριβώς τη σπουδαιότητα της περιοχής από περιβαλλοντική, γεωπολιτική και συμβολική σκοπιά.
Για την καλύτερη οργάνωση και την προώθηση των δράσεων για την προστασία και αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής, λίγους μήνες μετά τη Διακήρυξη των τριών Πρωθυπουργών συστάθηκε τριμερής Συντονιστική Επιτροπή του Πάρκου Πρεσπών (ΣΕ). Η Επιτροπή είναι ένα δεκαμελές σώμα που περιλαμβάνει εκπροσώπους της κεντρικής Διοίκησης (Υπουργεία Περιβάλλοντος), της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) των τριών παραλίμνιων κρατών και έναν μόνιμο παρατηρητή από τη Σύμβαση Ραμσάρ για τους Υγροτόπους και την Πρωτοβουλία για τους Μεσογειακούς Υγροτόπους (MedWet). Τα μέλη της ΣΕ συναντιούνται δύο φορές το χρόνο στην Πρέσπα, εκ περιτροπής σε κάθε μία από τις τρεις χώρες, όπου και συζητούνται θέματα που αφορούν την Πρέσπα και τους κατοίκους της και σχεδιάζονται δράσεις που στοχεύουν στην εναρμονισμένη προστασία και ήπια ανάπτυξη ολόκληρης της λεκάνης.
Στις 2 Φεβρουαρίου του 2010, κατά την Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων και επέτειο των 10 χρόνων λειτουργίας του Πάρκου, υπογράφτηκε η διεθνής συμφωνία μεταξύ των τριών κρατών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σκοπό την ενδυνάμωση της θεσμικής λειτουργίας του Πάρκου, ανοίγοντας έτσι μία νέα εποχή για το Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών. Η συμφωνία αποτέλεσε μια νομική πλέον δέσμευση των τριών κρατών προς την ίδρυση μόνιμων δομών συνεργασίας, προκειμένου να αναπτύξουν κοινή στρατηγική και να εφαρμόσουν μέτρα τόσο για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, όσο και για τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή, όπως η γεωργία, η αλιεία, ο τουρισμός, η ανάπτυξη υποδομών κλπ.
Η κοινή στρατηγική περιλαμβάνει κοινές δράσεις για τα εξής: α) τη διατήρηση και προστασία των μοναδικών οικολογικών αξιών του «Πάρκου των Πρεσπών», β) την παρεμπόδιση και / ή ανατροπή των αιτιών της υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων, γ) τη διερεύνηση των κατάλληλων διαχειριστικών μεθόδων για την αειφόρο χρησιμοποίηση των υδάτων των λιμνών και δ) την προσπάθεια ώστε το «Πάρκο των Πρεσπών» να γίνει και να παραμείνει ένα πρότυπο του είδους του, καθώς και ένα σημείο αναφοράς της ειρηνικής συνεργασίας των χωρών μας.
Επίσης, δεσμεύτηκαν για τον ορισμό προτεραιοτήτων για ζητήματα ύψιστης σημασίας, όπως η διαχείριση των υδάτων, συμπεριλαμβανομένης της εκπόνησης σχεδίων ολοκληρωμένης διαχείρισης διασυνοριακών λεκανών απορροής, όπως επιτάσσει η Ευρωπαϊκή Οδηγία-Πλαίσιο για το Νερό, και της σύστασης ειδικής ομάδας εργασίας για την αποτελεσματική και άμεση προώθηση του κρίσιμου αυτού θέματος.
Για 7 χρόνια η Συμφωνία παράμενε ανενεργή, καθώς η ελληνική πλευρά ήταν η μόνη που δεν είχε προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για την κύρωσή της. Η 14 Φεβρουαρίου του 2017 αποτέλεσε μια ιστορική ημέρα για την περιοχή, καθώς η Βουλή των Ελλήνων κύρωσε με συντριπτική πλειοψηφία τη Διεθνή Συμφωνία για την Προστασία και Αειφόρο Ανάπτυξη του Πάρκου Πρεσπών μεταξύ της Ελλάδας, της Αλβανίας, της πΓΔΜ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε). Υπήρξε επίσης, η πρώτη φορά που η χώρα μας προχώρησε σε μια τέτοια πολιτική, δηλαδή στην επίσημη θεσμοθέτηση ενός συστήματος μόνιμης συνεργασίας σε μια συνοριακή περιοχή που προστατεύεται για τη μοναδική βιοποικιλότητά της.
Έπειτα από συστηματική προσπάθεια πολλών τοπικών, εθνικών και διεθνών φορέων και παρά τις δύσκολες συχνά συνθήκες εντάσεων και συγκρούσεων ανάμεσα στα κράτη της περιοχής, η περίπτωση των Πρεσπών αποτέλεσε ένα φωτεινό παράδειγμα προς την προστασία και διατήρηση μέσω διασυνοριακών συνεργασιών. Η προσπάθεια αυτή έδειξε πως η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος δεν είναι περιορισμός αλλά ευκαιρία και μέσο για την πρόοδο των τοπικών κοινωνιών αλλά και ότι η γεφύρωση των διαφορών και η συνεργασία είναι όφελος για όλους.
Σημαντικές ημερομηνίες
- Φλεβάρης 2000: Kοινή Διακήρυξη των Πρωθυπουργών της Ελλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ
- Φλεβάρης 2010: Υπογραφή της διεθνούς συμφωνίας μεταξύ των τριών κρατών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
- Φλεβάρης 2017: Επίσημη θεσμοθέτηση. Η Βουλή των Ελλήνων κύρωσε με συντριπτική πλειοψηφία τη Διεθνή Συμφωνία για την Προστασία και Αειφόρο Ανάπτυξη του Πάρκου Πρεσπών.
